ناکامی در راند ششم
محمدحسین بابالو
دنیای اقتصاد : عرضه یک میلیون بشکه‌ای نفت خام در بورس انرژی در روز گذشته ناکام ماند و هیچ سفارش خریدی در این بازار به ثبت نرسید. قیمت پایه پیشنهادی برای این عرضه ۵۹ دلار و ۶۳ سنت بود که به نسبت قیمت‌های موجود در معاملات جهانی رقم متعادلی به شمار می‌رود آن‌هم در شرایطی که پتانسیل تعدیل این نرخ در فرآیندهای معاملاتی وجود داشت. به‌صورت دقیق‌تر اگر سفارش خرید در بازار ثبت می‌شد که حداقل آن ۳۵ هزار بشکه است؛ امکان چانه‌زنی خریدار و فروشنده وجود داشت و با توجه به تجربیات پیشین و همچنین ذهنیت منعطف عرضه‌کننده اصلی یا همان شرکت ملی نفت ایران؛ امکان تعدیل نرخ و ثبت معامله وجود داشت ولی در نهایت خریداری برای خرید حداقل یک محموله هم در این بازار پیشقدم نشد. عرضه‌کننده و بورس هر دو تلاش خود را برای حمایت از حجم معاملات در روزهای اخیر به کار بستند ولی تاکنون این تلاش‌ها موفقیت‌های مورد نظر را به دست نیاورده است.
به‌عنوان یک نمونه مشخص در مرحله پنجم، از یک میلیون بشکه نفت خام عرضه شده تنها ۳۵ هزار بشکه آن مورد معامله قرار گرفت و در روز گذشته یعنی در مرحله ششم عرضه، هیچ معامله‌ای برای نفت خام صادراتی به ثبت نرسید. با توجه به این آمارها تاکنون در ۶ مرحله عرضه ثبت شده جمعا ۵ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه نفت خام عرضه شده که از این حجم یک میلیون و ۱۵ هزار بشکه مورد معامله قرار گرفته است یعنی ۸/ ۱۷ درصد از عرضه‌ها موفقیت‌آمیز بود. این مطلب به آن معناست که میزان موفقیت عرضه‌های صادراتی نفت خام در بورس انرژی کمتر از یک پنجم بوده یعنی باید این شیوه معاملاتی را باز هم مورد حمایت قرار داد. در هر حال ساز و کار صادراتی نفت خام از بستر بورس انرژی به‌عنوان یکی از راهکارهای اصلی در فرآیندهای صادراتی نفت خام و فرآورده‌های نفتی و گازی مورد ارزیابی قرار گرفته است بنابراین باید این مسیر را مورد حمایت بیشتری قرار داد. این در حالی است که عرضه صادراتی نفت و میعانات گازی در بورس انرژی حتی در قانون بودجه هم مورد تأیید قرار گرفته است و اگر به هر دلیل این ساز و کار معاملاتی موفق عمل نکند زیان‌های بسیاری را برای بدنه اقتصادی کشور به همراه خواهد داشت که یکی از آنها کسری بودجه است.
بازار فیزیکی بورس انرژی
به‌صورت کلی وضعیت معاملات در بازار فیزیکی بورس انرژی مطلوب ارزیابی می‌شود و این روند منطقی و رو به رشد را می‌توان در مجموع حجم و ارزش معاملات در هر ماه مورد ارزیابی قرار داد. در ماه‌های گذشته معاملات پرحجم نفت خام و برخی از فرآورده‌ها در بورس انرژی موجب شد تا ارزش معاملات در مهر و آبان افزایش محسوسی را تجربه کند تا جایی که رکورد تاریخی این بازار در آبان‌ماه با رقمی نزدیک به ۲ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان به ثبت رسید. در رتبه بعدی هم مهرماه با ارزش معاملاتی نزدیک به یک هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان قرار دارد که البته این رتبه جذاب هم به دلیل معاملات صادراتی فرآورده‌ها در این بازار بوده است.
با فرض نادیده گرفتن این دو ماه و رشد معاملاتی جذاب، رتبه سوم به بهمن‌ماه سال جاری یعنی ماه گذشته بازمی‌گردد آن‌هم در شرایطی که در این بازه زمانی از معاملات پرحجم نفت خام صادراتی یا سایر فرآورده‌های مشابه صادراتی با حجم بالا خبری نبود و تنها شاهد چند معامله بزرگ فرآورده یا گاز مایع بودیم اگرچه داد و ستد ۳۵ هزار بشکه‌ای نفت خام نیز در همین موارد قابل تجمیع است. در کل می‌توان گفت که بورس انرژی برای بهمن‌ماه توانست با تکیه بر توانمندی‌های معاملاتی داخلی و تلاش حداکثری برای صادرات محموله‌های مختلف، جای پای جذابی برای خود ایجاد کرده و از لحاظ معاملات هم به حداقل‌های مهمی دست یافته است. در هر حال ثبت سومین رکورد معاملاتی در بهمن‌ماه خود به معنی یک موفقیت بزرگ به شمار می‌رود که اگرچه بخش اعظم معاملات در بازار داخلی شکل گرفته ولی برای رکوردشکنی‌های معاملاتی باز هم باید به بازارهای صادراتی توجه کرد.
وضعیت معاملات در ۳ ماه اخیر نشان می‌دهد که بازار در یک روند افزایش حجم و ارزش معاملات قرار گرفته است که همین روند در کنار تجربیات سال‌های اخیر احتمال افزایش مجدد حجم و ارزش معاملات در اسفندماه را تقویت می‌کند که به معنی تداوم موفقیت‌های معاملاتی در بورس انرژی است. تاکنون ارزش معاملات اسفندماه در بازار فیزیکی بورس انرژی به نزدیکی ۴۷۵ میلیارد تومان رسیده است که البته رقم برجسته‌ای به شمار نمی‌رود. این در حالی است که ارزش معاملات در بهمن‌ماه یک هزار و ۱۵۶ میلیارد تومان بوده یعنی بورس انرژی باید در روزهای باقی مانده اسفندماه تلاش بیشتری را به خرج دهد تا هم به حجم معاملات بهمن‌ماه دست پیدا کرده و هم بتواند حجم و ارزش معاملاتی بیشتری را تجربه کند. این در حالی است که اسفندماه یعنی ماه پایانی سال اغلب بازه زمانی خوش‌یمنی برای تقویت حجم و ارزش معاملات به شمار می‌رود یعنی از هم‌اکنون بر پایه داده‌های پیشین می‌توان انتظار داشت که وضعیت معاملات در دو هفته باقی مانده از سال جاری بهبود یابد. البته بورس انرژی در روزهای باقی مانده تا پایان سال نیاز دارد تا حداقل ۶۸۰ میلیارد تومان به ارزش معاملات خود بیفزاید تا بتواند به ارزش معاملاتی بهمن‌ماه دست پیدا کند. اما از هم‌اکنون می‌توان گفت که این احتمال وجود دارد معاملاتی پرحجم در بورس انرژی تجربه شود. مهم‌ترین دلیل وجود پتانسیل تقویت حجم معاملات همین حجم عرضه‌های موجود در بازار فیزیکی است که از امروز شاهد ثبت عرضه‌های جذاب و پرحجم هستیم که در نهایت روزهای بهتری را برای این بازار به ارمغان خواهد آورد. به جز عرضه‌های پرحجم حلال در بازار داخلی برای امروز، در رینگ بین‌الملل هم گازوئیل، گاز مایع، سوخت هوایی و برش سنگین هم به مقاصد صادراتی مختلف در بورس انرژی عرضه شده است که در نهایت نشان‌دهنده ظرفیت‌های بزرگی برای افزایش حجم و ارزش معاملات به‌شمار می‌رود.
از ویژگی‌های مهم عرضه‌های صادراتی موجود فرآورده‌ها و سوخت‌های عرضه‌شده در روز جاری مقاصد صادراتی آنهاست آن‌هم در شرایطی که اغلب عرضه‌ها به‌صورت زمینی امکان حمل و نقل دارد. عرضه‌های موجود گازوئیل، گاز مایع و سوخت هوایی به مقاصد عراق، افغانستان، ترکیه، ارمنستان و پاکستان است که همین ویژگی مهم به معنی عدم امکان تحریم‌شدن این محموله‌هاست زیرا به‌صورت زمینی و در فاصله بین مبدأ و مقصد به‌صورت مستقیم حمل می‌شود. امکان‌پذیری این معاملات در کنار عدم تحریم‌پذیر بودن این محموله‌ها هم به معنی وجود پتانسیلی قدرتمند برای توسعه این بازارهاست و هم می‌توان از نیاز به ایجاد مکانیزمی برای تسویه وجوه با ارزهای ملی دو کشور سخن گفت. تسویه ارزی با پول‌های ملی این کشورها با یکدیگر یا همان پیمان‌های دوجانبه و چندجانبه پولی از مواردی است که در این مکانیزم امکان خودنمایی و ایفای نقش جدی پیدا خواهد کرد.
نیاز به توجه جدی به حساب‌های ارزی در کنار پتانسیل تسویه وجوه با شیوه‌های نوین و ابتکاری را باید در این خصوص بسیار مهم ارزیابی کرد زیرا در شرایط فعلی می‌توان گفت که مهم‌ترین سکوی پرتاب بازارهای کالایی رسمی همچون بورس کالا و انرژی امکان تسویه وجوه بین کشورمان و کشورهای همسایه است. این وضعیت در شرایط تحریمی فعلی برجسته‌تر از قبل ارزیابی می‌شود اگرچه این واقعیت می‌تواند به‌عنوان سکوی پرتاب بازارها تلقی شود اما بی‌توجهی یا کم‌توجهی به آن خود سرعت‌گیر بسیار مهمی در برابر پتانسیل‌های رشد بازارهای صادراتی در بورس‌های کالایی در کشور خواهد بود. به نظر می‌رسد این مطلب را باید از سپرده‌گذاری مرکزی هم جویا شد مخصوصا برای صادرات نفت خام که تمامی مکانیزم تسویه وجوه در این حوزه صورت می‌گیرد.
برای ارائه نظر خود وارد حساب کاربری خود شوید
نظرات