تپش کند نبض سیاه اقتصاد
دنیای اقتصاد - عباس بیات : ارزیابی متغیرهای بنیادین شرکت‌های دوده بازار سهام نشان می‌دهد که در سال ۱۴۰۳ و همچنین بهار امسال میزان تولید و فروش این صنعت با کاهش نسبت به دوره مشابه همراه شده است. همین موضوع عامل اصلی در کاهش شتاب رشد درآمد دوده‌ای‌ها در دوره‌های اخیر بوده است.
تپش کند نبض سیاه اقتصاد
ارزیابی متغیرهای سودآوری صنعت دوده نشان می‌دهد که علی‌رغم نزول درآمد و مقادیر فروش، حاشیه سود صنعت در دوره‌های اخیر بهبود یافته است. سیاهی، در نگاه نخست، نماد خاموشی و زوال است اما همین تیرگی در دل خود روشنایی آینده را پنهان می‌سازد. دوده، این غبار سیاه برآمده از شعله‌های خاموش‌ناشده، سال‌هاست که هم‌زمان هم به نماد آلودگی بدل شده است و هم به‌عنوان رکن استواری بسیاری از صنایع جهان محسوب می‌شود. از نخستین خطوطی که کاتبان با مرکب سیاه بر پاپیروس و کاغذ نقش بستند تا لاستیک‌هایی که جاده‌های بی‌انتها را درمی‌نوردند، ردپای دوده همواره با تاریخ بشر آمیخته است
ردپای رکود در تولیدات
بررسی مقادیر تولیدی تولیدکنندگان دوده بازار سهام نشان می‌دهد در 13 سال گذشته به طور میانگین در هر سال 84هزار و 745تن محصول از طریق سه تولیدکننده بورسی این صنعت به چرخه تولید درآمده است. در سال 1403 مجموعا 143هزار تن محصول دوده به چرخه تولید درآمد که به نسبت سال ماقبل افزایش 2درصد تجربه کرده است. علی‌رغم روند صعودی تولیدات صنعت در سال گذشته، مقایسه تولیدات با میانگین رشد سالانه نشان از کاهش 10درصدی شتاب رشد تولیدات دوده‌سازان بورسی دارد. در مقیاس فصلی طی سه‌ماهه نخست امسال میزان تولیدات شرکت‌های دوده‌ای بازار سرمایه، با کاهش روبه‌رو بوده است. در سه‌ماهه امسال 13درصد از تولیدات صنعت نسبت به بهار 1403 کاسته شد و 33هزار و 627تن محصول به چرخه تولید درآمد. از ابتدای سال نیز نزول در مقادیر تولیدات به ثبت رسیده است. در 4ماهه سال جاری میزان تولیدات شرکت‌های تولیدکننده دوده با نزول 14درصدی نسبت به 4ماه مشابه سال قبل به میزان 43هزار تن تقلیل یافت. هر سه شرکت بورسی این گروه در سال جاری با نزول تولیدات همراه شده‌اند. در میان این سه شرکت، «شکربن» با کاهش 3درصدی تولید خود افت کمتری را به نسبت دو شرکت دیگر طی چهار ماه نخست امسال تجربه کرده است.
تقلیل تناژ فروش
در کنار نزول تولیدات، مجموع مقادیر فروش شرکت‌های تولیدکننده دوده نیز در دوره‌های اخیر با کاهش همراه شده است. در سال 1403 میزان فروش این صنعت با افزایش 5درصد نسبت به سال ماقبل به میزان 144هزار تن رسیده است. این به معنای کاهش شتاب رشد 6درصدی تناژ فروش شرکت‌های دوده بازار سرمایه است. در بازه فصلی نیز این نزول مقادیر فروش ادامه داشته است. در سه‌ماهه نخست امسال میزان فروش دوده‌ای‌ها با افت 25درصد در قیاس با بهار 1403، به 28هزار تن کاهش یافت. در چهار ماهه نخست امسال نیز مجموعا 22درصد از میزان فروش صنعت دوده در مقایسه با چهار ماه ابتدایی 1403 کاسته شد.
ظهور دوده در ایران
نخستین واحدهای صنعتی تولید دوده ایران در دهه‌های ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ شکل گرفتند. هنگامی که نیاز صنایع لاستیک‌سازی کشور به این ماده روزبه‌روز افزایش می‌یافت و واردات، دیگر پاسخگوی تقاضا نبود. با گذر زمان و گسترش صنایع خودروسازی، تولید داخلی جایگاه ویژه‌ای یافت و توانست بخشی از نیاز بازار داخلی را برآورده سازد. امروز چندین کارخانه بزرگ در کشور فعال هستند و ظرفیت تولید به سطحی رسیده است که ایران را در زمره بازیگران منطقه‌ای قرار داده است. با این همه، فاصله میان ایران و غول‌های جهانی همچنان قابل‌توجه است.
طیف کاربرد دوده
اگرچه نخستین و همچنان بزرگ‌ترین میدان مصرف دوده در جهان، صنعت تایرسازی است که بیش از دو سوم تولید جهانی را به خود اختصاص می‌دهد، اما کارکرد این ماده به‌مراتب فراتر از لاستیک است. دوده به سبب ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود از جمله استحکام‌بخشی، افزایش مقاومت در برابر سایش، و ایجاد رنگدانه‌ای عمیق و ماندگار در صنایع گوناگون حضوری پررنگ دارد. در صنعت رنگ‌سازی، دوده نه‌تنها نقش پیگمنت سیاه را ایفا می‌کند بلکه به پوشش‌ها خاصیت مقاومت در برابر نور و حرارت می‌بخشد. در صنعت چاپ، از مرکب روزنامه تا جوهرهای باکیفیت چاپ افست، ردپای دوده آشکار است و در نبود آن، جهانی که امروز با رنگ و کلمه آراسته‌ایم، چهره‌ای دیگر می‌یافت. پلاستیک‌ها نیز از این ماده بی‌نیاز نیستند؛ چرا که دوده افزون بر ایجاد رنگ مشکی یکنواخت، دوام و مقاومت آنها را در برابر شرایط جوی و فرسایش افزایش می‌دهد. افزون بر این‌ها، صنایع لوازم آرایشی و بهداشتی نیز از دوده پالایش‌شده و با خلوص بالا بهره می‌برند؛ به‌ویژه در تولید ریمل‌ها و خط چشم‌ها که رنگ سیاه عمیق و ماندگار اهمیت فراوان دارد. در حوزه فناوری‌های نوین، دوده به عنصری کلیدی در تولید باتری‌های لیتیوم-یون، سلول‌های خورشیدی و حتی تجهیزات الکترونیکی پیشرفته بدل شده است. این حضور در صنایع نوپا نشان می‌دهد که دوده صرفا ماده‌ای سنتی نیست، بلکه آینده‌ای فناورانه نیز در انتظار آن است. به بیان دیگر، هر جا که نیاز به سیاهی پایدار، رسانایی الکتریکی و مقاومت مکانیکی باشد، دوده نقشی انکارناپذیر ایفا می‌کند.
دو چالش دوده‌ای‌ها
صنعت دوده در مقیاس جهانی با دو چالش بنیادین روبه‌رو است. نخست، رقابت فشرده میان تولیدکنندگان شرق و غرب. چین با ظرفیت‌های عظیم و قیمت‌های پایین بازار را در اختیار گرفته است، درحالی‌که اروپا و آمریکا می‌کوشند با اتکا بر فناوری‌های پیشرفته و رعایت سخت‌گیرانه استانداردهای زیست‌محیطی، جایگاه خود را حفظ کنند. دوم، مساله آلودگی زیست‌محیطی است. تولید دوده عمدتا حاصل سوزاندن ناقص سوخت‌های فسیلی است؛ فرآیندی که ذرات معلق و گازهای گلخانه‌ای قابل‌توجهی وارد هوا می‌کند و نگرانی‌های جهانی را برانگیخته است. در نتیجه، آینده این صنعت ناگزیر به سوی فناوری‌های پاک و کم‌کربن سوق داده خواهد شد.
نزول شتاب درآمدی
پس از ارزیابی میزان تولیدات و همچنین مقادیر فروش تولیدکنندگان دوده بازار سرمایه، حال نوبت به بررسی درآمد فروش این صنعت است. از این منظر در 13سال اخیر میانگین در هر سال 47درصد به درآمد فروش این گروه افزوده شده است. در سال 1403 شتاب رشد درآمدی دوده‌سازان بازار سهام نزول 13درصدی یافته است و مجموع درآمد این صنعت به میزان 8هزار و 452میلیارد تومان به ثبت رسید که در مقایسه با سال ماقبل 34درصد افزایش تجربه کرده است. عامل اصلی نزول درامدی دوده‌سازان بازار سهام به بحث رکود تولیدات و فروش صنعت بازمی‌گردد که در سال قبل شتاب رشد تولیدات و فروش این گروه با نزول همراه شده است. در مقیاس فصلی با توجه به کاهش چشم‌گیر مقادیر تولید و فروش صنعت، میزان درآمد بهار امسال دوده‌ای‌ها نسبت به بهار 1403 بدون تغییر در سطح 2هزار و 70میلیارد تومان ثابت باقی مانده است. در بازه چهار ماهه 2درصد به درآمد فروش شرکت‌های تولیدکننده دوده افزوده شده است. در این بازه بالاترین میزان رشد درآمد مختص به شرکت «شدوص» است که در سال جاری توانسته درآمد خود را با افزایش 20درصدی به 920میلیارد تومان برساند.
بهبود سودآوری
ارزیابی متغیرهای سودآوری شرکت‌های تولیدکننده دوده بازار سرمایه نشان می‌دهد که در 13 سال اخیر میانگین در هر سال 15درصد حاشیه سود این صنعت بوده است. طی سال 1403 حاشیه سود دوده‌سازها به نسبت میانگین سالانه بهبود 6درصد تجربه کرده است و حاشیه سود این گروه به 21درصد افزایش یافت. با این وجود حاشیه سود دوده‌ای‌ها در مقایسه با سال ماقبل افت 5درصد به ثبت رسانده است که عامل اصلی این موضوع به بحث کاهش مقادیر تولید و درآمد دوده‌ای‌ها بازمی‌گردد. در بازه فصلی متوسط حاشیه سود گروه دوده بازار سرمایه به میزان 21درصد است. در بهار امسال حاشیه سود گروه با نزول 2درصد نسبت به متوسط تاریخی به 19درصد کاهش یافته است. بالاترین میزان حاشیه سود در سه شرکت تولیدکننده بورسی این صنعت مختص به شرکت «شکربن» است. این شرکت در سال 1403 و همچنین بهار امسال به‌ترتیب حاشیه سود 24 و 25درصدی را به ارمغان رسانده و با این اوصاف سودآورترین دوده‌ساز دوره‌های اخیر بازار سرمایه بوده است.
سایه‌روشن پیشرفت
دوده، این چهره سیاه صنعت، اگرچه در ظاهر نشانی از تیرگی دارد، اما در حقیقت نماد پیوندی است میان تاریخ و آینده. از مرکب کاتبان باستان تا لاستیک‌های مدرن و باتری‌های پیشرفته، همواره ردپای آن در زندگی بشر جاری بوده است. شاید روزی فرا رسد که این صنعت نه به‌عنوان منبعی از آلودگی، بلکه به‌مثابه نمادی از توان بشر در همزیستی با طبیعت به یاد آورده شود. در آن روز، غبار سیاه دوده نیز به سپیدی پیشرفت بدل خواهد شد.
برای ارائه نظر خود وارد حساب کاربری خود شوید
نظرات