چالش درآمدثابت‌ها در پساجنگ
دنیای اقتصاد - محمد نعمت‌زاده : صندوق‌های درآمدثابت در دوره جنگ ۱۲ روزه برای تامین نقدینگی برای درخواست ابطال سرمایه‌گذاران، مجبور به فروش اوراق یا استفاده از ذخایر مثبت خود شدند. همچنین برخی از صندوق‌های درآمد ثابت در پرتفوی خود سهام داشتند که با افت بازار سهام، ممکن است سود آنها کاهش یابد. در این گزارش با کارشناسان این حوزه به‌گفت‌وگو در این زمینه پرداختیم.
محمدرضا بیک‌زاده مقدم
محمدرضا بیک‌زاده مقدم، کارشناس بازار سرمایه در این زمینه گفت: طبق مقررات فعلی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت مجاز هستند تا سقف ۱۵ درصد از ترکیب دارایی‌های خود را به سرمایه‌گذاری در سهام اختصاص دهند. این اقدام کاملا اختیاری بوده و مدیر صندوق با توجه به شرایط بازار، سیاست‌های صندوق و تحلیل شخصی خود می‌تواند بین صفر تا ۱۵ درصد از پورتفوی صندوق را به سهام تخصیص دهد.
در دوران پس از جنگ، بازار سهام با افت مواجه شد. این کاهش ارزش، صندوق‌های درآمد ثابتی را که بخشی از دارایی خود را به سهام اختصاص داده بودند، تحت فشار قرار داد. نتیجه این فشار، کاهش ذخایر این صندوق‌ها بود، به‌گونه‌ای که برخی از آنها حتی از وضعیت ذخیره مثبت به محدوده ذخیره منفی وارد شدند. با این حال، نباید فراموش کرد که این وضعیت الزاما یک بحران جدی برای تمام صندوق‌ها محسوب نمی‌شود. چنانچه بازار سهام روندی صعودی به خود گیرد، صندوق‌هایی که اکنون در وضعیت منفی قرار دارند، احتمالا مجددا به محدوده ذخیره مثبت بازخواهند گشت. در همین شرایط، برخی از صندوق‌های درآمدثابت که سهم اندکی از پرتفوی خود را به سهام اختصاص داده‌اند و در عین حال دارای ذخیره مثبت قابل توجهی هستند، توانسته‌اند عملکرد مطلوبی را حفظ کنند. برخی از صندوق‌های درآمد ثابت، توانسته‌اند با مدیریت محتاطانه، کاهش ذخیره محدودی داشته باشد و همچنان بازدهی مناسبی را ارائه دهد.
اگر روند نزولی بازار سهام ادامه‌دار باشد، صندوق‌هایی که درصد بالاتری از دارایی خود را به سهام اختصاص داده‌اند، ممکن است با مشکلات جدی‌تری روبه‌رو شوند. بنابراین، در شرایط فعلی توصیه می‌شود سرمایه‌گذاران هنگام انتخاب صندوق، به دو معیار مهم توجه کنند: درصد پایین سهام در ترکیب دارایی‌ها و دوم، وجود ذخیره مثبت قابل قبول.
وجود ذخیره مثبت می‌تواند نقش حاشیه امنیت را ایفا کرده و در صورت ادامه افت بازار، بخشی از زیان ناشی از کاهش ارزش سهام را جبران کند. نکته مهم دیگر اینکه برخی از صندوق‌های درآمد ثابت در روزهای نخست بازگشایی بازار، برای تامین نقدینگی، ناچار به فروش اوراق شدند. در آن مقطع، به‌دلیل افزایش شدید نرخ بهره و ریسک‌های موجود، این اوراق با نرخ‌های بسیار بالا (تا ۳۷-۳۸ درصد) معامله شدند. در نتیجه، فروش اوراق در آن نرخ‌های بالا باعث شد برخی صندوق‌ها متحمل زیان شوند؛ چرا که همان اوراق امروز با نرخ‌هایی بین ۳۳ تا ۳۴ درصد در بازار معامله می‌شوند و اختلاف نرخ به‌معنای زیانی در حدود ۵ درصد است.
ذخایر درآمدثابت‌ها به صفر رسیده
حجت‌اله نجف‌پور، کارشناس بازار سرمایه در خصوص وضعیت صندوق‌های درآمد ثابت گفت: شرایط پیش‌آمده ناشی از جنگ عمدتا تاثیر مستقیم خود را بر بخش سهام صندوق‌ها گذاشت. این مساله سبب شد صندوق‌ها بخش قابل‌توجهی از ذخایر انباشته خود را از دست بدهند. آمارهای موجود نشان می‌دهد که حدود ۱۰ درصد از صندوق‌های درآمد ثابت دارای سهام در ترکیب دارایی‌های خود بودند. برخی از این صندوق‌ها ممکن است با فروش اوراق تبعی، بخشی از ریسک کاهش ارزش سهام را پوشش داده باشند، اما بخشی دیگر چنین امکانی نداشتند و در نتیجه متضرر شدند. با کاهش شاخص و قیمت‌ها در بازار سهام، طبیعی است که این افت ارزش باعث شد بخشی از ذخایر شکل‌گرفته در دوره‌های پیشین، به‌دلیل افت قیمت سهام، از بین برود. در مجموع، ذخایر صندوق‌ها اکنون بسیار کاهش یافته و به صفر نزدیک شده است.
به‌طور قطع با کاهش ارزش سهام، ذخایر صندوق نیز کاهش پیدا می‌کند. مدیران صندوق‌ها معمولا برآوردی از نرخ قابل‌پرداخت برای دوره‌های پیش‌رو دارند؛ نرخی که متاثر از ترکیب منابع درآمدی صندوق از جمله ذخایر قبلی، سود سپرده‌های بانکی و بازدهی اوراق با درآمد ثابت است. زمانی که بخش سهام صندوق دچار افت بازدهی می‌شود یا به زیان می‌رسد، ذخایر کاهش می‌یابد و به‌تبع آن، نرخ سود قابل‌پرداخت به سرمایه‌گذاران نیز کاهش می‌یابد. البته همان‌طور که اشاره شد، بخشی از این کاهش از طریق عدم‌پرداخت سود در دوره جنگ تا حدی جبران شده، اما همچنان با تداوم رکود در بازار سهام، صندوق‌ها مجبور به کاهش نرخ‌های اعلامی خود شده‌اند.
وی افزود: صندوق‌های درآمد ثابت تعهد دارند سودی مشخص را پرداخت کنند. در حالی‌که بازار سهام طی این مدت افت داشته، شاخص بازار حدود ۵ درصد افت و برخی از سهم‌ها حتی تا ۱۰ درصد نیز ریزش را تجربه کرده‌اند که بر ارزش دارایی‌های صندوق‌ها تاثیر گذاشته و باعث شده مدیران صندوق‌ها برای حفظ تعهدات خود، نرخ‌های اعلامی را کاهش دهند. همچنین حتی اگر بازار سهام در وضعیت ثبات باقی بماند، نگهداری سهام توسط صندوق درآمدثابت برای آنها دارای هزینه-فرصت خواهد بود. به این معنا که صندوق باید سود ثابتی به سرمایه‌گذاران پرداخت کند و اگر بازدهی سهام صفر باشد، باید این سود را از سایر منابع مانند سپرده یا اوراق جبران کند که این خود منجر به کاهش نرخ سود نهایی صندوق می‌شود.
کارشناس بازار سرمایه اضافه کرد: در روزهای پس از وقوع جنگ، حجم معاملات اوراق افزایش یافت و نرخ سود اوراق به‌طور قابل‌توجهی افزایش پیدا کرد. چرا که صندوق‌ها برای پرداخت سود، مجبور به فروش اوراق بودند. در آن مقطع، حتی نرخ‌هایی تا سطح ۳۸ درصد نیز در بازار مشاهده شد. این موضوع به‌طور حتم برای صندوق‌ها زیان‌بار بود؛ چراکه این اوراق قبلا با نرخ‌های پایین‌تری در محدوده ۳۴ تا ۳۵ درصد خریداری شده بودند و فروش آنها با نرخ‌های بالاتر به‌منظور تامین نقدینگی، منجر به زیان مستقیم برای صندوق‌ها شد. این زیان نیز مستقیما در کاهش ذخایر صندوق‌ها و بر نرخ سود قابل پرداخت تاثیر گذاشت. البته خوشبختانه طی روزهای اخیر، شاهد بهبود نسبی در نرخ‌های بازار اوراق بودیم که می‌تواند بخشی از زیان ایجادشده را جبران کند و شرایط مطلوب‌تری را برای صندوق‌ها رقم بزند.
نجف‌پور در پایان گفت: عملکرد صندوق‌های درآمدثابت، عموما متاثر از شرایط کلان اقتصادی کشور است. این صندوق‌ها سود خود را از سه محل دریافت می‌کنند: سود سپرده‌های بانکی، سود اوراق با درآمد ثابت و در مواردی، بازدهی حاصل از سرمایه‌گذاری در بازار سهام. مجموع این بازدهی‌ها باید به‌اندازه‌ای باشد که بتواند با سود سپرده‌های بانکی رقابت کند و برای جذب منابع، جذابیت ایجاد کند. اکنون که بازار سهام بازدهی لازم را ارائه نمی‌دهد، نرخ سود اوراق نیز در حال کاهش است و از سوی دیگر، ذخایر صندوق‌ها نیز کاهش یافته، طبیعتا صندوق‌ها ابزار کمتری برای حفظ نرخ‌های سود قبلی در اختیار دارند.
در چنین شرایطی، در صورت تداوم وضعیت فعلی بازار سهام و کاهش بازدهی اوراق، صندوق‌ها ناگزیر به کاهش نرخ سود خود خواهند بود. این در حالی است که بازار رقیب، یعنی بازار بانکی، همچنان سودهای مطلوب و بالایی به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌کند؛ موضوعی که می‌تواند منجر به خروج منابع از صندوق‌های درآمد ثابت و مهاجرت سرمایه‌گذاران به سمت بانک‌ها شود.
برای ارائه نظر خود وارد حساب کاربری خود شوید
نظرات